Re: [MD-sorular] Re: MD-sorular Toplu Mesajý, Sayý 10, Konu 14

[Can Gürsoy]

Newton fiziğinde şans yoktur diyorum hala çünkü yoktur gerçekten. Ki bu
kesinlikten dolayı fiziksel determinizm yani bir nevi kadercilik akımı
çıkmış ve etkili olmuştur 20inci yüzyılın başlarına kadar. Doğa 3 yasanın
üzerinde döndüğü için şansa yer yoktur. Evrendeki mevcut tüm kuvvetler
bilinse geleceği de bilmek mümkün olurdu çünkü varolan kuvvetlerin
birbirleriyle etkileşimi sonucunda doğacak sonuç tektir. Bu kuvvetlerin
tümünü bilip bilmememiz bir şeyi değiştirmez sonuçta varolan tek bir sonuç
vardır. Yani bir zara etki eden kuvvetlerin bileşkesi bir tanedir
dolayısıyla bir tane sonuç çıkacaktır, belirleyici olan bizim ona ilk an
kuvvet ile verdiÄŸimiz ivmedir.
Fiziksel determinizm zarın 1 gelmesini sağlamaz. Çok daha kapsamlıdır. Öyle
ki bizim o zarı atıyorum 5N güçle atacağımızı, dolayısıyla zarın 2 geleceği
bize uygulanan kuvvetlerle zaten bellidir; biz zaman içerisinde sonucu
görürüz. (insan davranışları nasıl olurda newton fiziğine bağlı, irade
olmaksızın çalışır derseniz bilindiği gibi beyin elektrik akımı ve karmaşık
kimyasal denge sistemleriyle çalışır ve fizik kanunları hepsinin içindedir.)
konuyu yeterince iyi ifade edemiyor olabilir stephen hawking'in konu üzerine
bir yazısı vardı bu newton kaderciliğini anlatan bulabilirsem koyacağım.
Evet temel olarak belli bir etkiye karşılık gelen tek bir tepki olduğu için
ve bu tepki de yeni bir etki yarattığı için olasılık yoktur, şans yoktur
newton fiziğinde. Bu zamana kadar Newton fiziği dedim çünkü neyseki 1908den
başlayarak son yüzyılda kuantum fiziği ve kuramları gelişti, bu korkunç tek
yönlü gerçekçilik fikrinin yerini olasılıklar aldı. Ama kuantum fiziği ile
matematiği de tam olarak denkleyemeyiz. Gene genele kaçmadan zar örneğiyle
devam edersek Newton'cu fiziğe göre eğer zarı atan kişi zara yere paralel
bir 10Nluk kuvvet uygularsa ve zar da sürtünme katsayısı belli olan bir
yüzeye düşerse zarın ilk konumuna göre ne geleceği bellidir, bir tanedir.
Matematikçiye göre bu tamamen olasılıklara bağlıdır; zarın 1 gelmesi kesin
değil 1/6 değerinde olasıdır. Kuantum dünyasına göre ise zarı attığımızda
zarın ters dönüp gökyüzüne uçma ihtimali bile vardır ama çok düşüktür. Bu
nedenle kuantum fizikçisine göre Newton'cunun dediği cevabın gelme
şansı-olasılığı %99.99 gibi bir değerdedir. Zarın kütlesi küçüldükçe bu oran
küçülür. Zar bir elektron boyutlarında olur ise ne yapacağını pek fazla
kestirmek mümkün olmaz; fakat matematikçiye göre oran hala sabittir.
Burdan "matematikçi yanlıştır!", "fizikçi doğrudur!", "fizikçi
saçmalamıştır!" gibi bir sonuca varılamaz. Bunlar aynı olaya farklı bakış
açılarıdır diye düşünüyorum.
Yoksa kimse demiyor matematikçi adam fizik yapamaz, fizikçi adam matematik
çözemez yasak diye :)
 On 11/16/05, erdem çapçý <wildcrazies at yahoo.com > wrote:
>
> Merhaba,
> "Somuta soyuttan ulaşılabileceğini
> düşünüyorum." Ben burda takıldım. Burda
> fizik için somut, matematik için soyut deniliyor.
> Somutluktan kasıt pratikle açıklanan
> ÅŸeylerse fiziÄŸin bunu yapabildiÄŸine
> karşı çıkarım. Zar örneğini
> ele alalım. Teorik olarak bahsedildiği gibi
> kuvvet, atış hızı vb.
> şeylerle zarın ne geldiğini önceden
> "bulabiliriz". Peki sizce bunu pratikte yapmak mümkün
> mü? Teorik olarak bunu pratikte yapabileceğimizi
> söyleyebiliriz ama sonuçta yine teoride kalır.
> Peki matematikten ne farkı kaldı
> fiziğin? Yine aynı zar örneğiyle devam
> etmek istiyorum. Ukalalık gibi görünecek fakat
> tanımları kesinleştirmeden
> tartışmak mantıksız. TDK'ya göre
> şans; rastlantıları düzenlediğine
> ve insanlara iyi veya kötü durumlar
> hazırladığına inanılan
> doğaüstü güç. Şimdi "newton fiziğinde
> ÅŸans yoktur" u ele almak istiyorum. Zar oyununa
> tekrar bakalım, fizik bu olayı
> somutlaştırıp kesinleştirebilir
> mi? Yani zarın kesinlikle 1 gelmesini
> saÄŸlayabilir mi? Teoride evet. Pratikte ise
> hayır. Yani fizik pratikte zarın
> "kesinlikle" 1 gelmesini saÄŸlayamaz.
> Matematiğe göre siyah bilyenin gelme
> olasılığı 1/2 ikidir. Peki ya
> fiziğe göre. Ne hızla çekersek kesinlikle
> siyah bilye gelir? Yoksa fizik yine yetersiz mi
> kaldı? ;) Sadece yazılanlara birşeyler
> eklemek istedim onları
> yanlışlamadım.
>
> Erdem Çapcı
> ODTÜ Matematik
>
>
> --- Can Gürsoy < cangursoy at gmail.com> wrote:
>
> > Sanırım su katılmamış bir matematikçiden kasıt
> > gerçekliği sadece matematikle
> > açıklayan yani bir noktada metafizikle açıklayan
> > insanlardır. Örneğin bir
> > zar atıldığında klasik bir fizikçi için sonucu
> > belirleyen etkenler bellidir:
> > atış hızı, yer çekimi ivmesi, yüzeyin sürtünme
> > katsayısı, zarların kütlesi
> > vb. Ve newton fiziÄŸinde ÅŸans yoktur; kuvvetler belli
> > olduğu sürece sonuç ta
> > bellidir. Bir zarı A şeklinde B hızıyla özellikleri
> > belli bir yüzeye atarsak
> > gelecek olan sayı bellidir, tektir. Matematikçi için
> > ise sonuçlardan her
> > birinin olma şansı 1/6 dır. Bu anlamda umurlarında
> > değildir zarın ne hızla
> > ne şekilde attığı yada yüzeyin özellikleri. Sadece
> > gözlemlerinin sonuçları
> > doğrultusunda tümevarırlar. Fizikçinin ise
> > umrundadır
> > On 11/14/05, OktayD < asi.insan at gmail.com> wrote:
> > >
> > > Merhaba,
> > > Ben "su katılmamış bir matematikçi iyi bir
> > matematikçiyse fizikten
> > > anlamaz" önermesine katılmıyorum. Ben bir fizik
> > öğrencisi olarak, deneysel
> > > fizikle işimin olmadığını hep söylerim. Kuramsal
> > fizik için fizik bölümünü
> > > seçtim. Ancak benim matematiğe çok büyük bir ilgim
> > var. Bu ilgi fizikten
> > > bağımsızdır. Hatta fiziğin matematiğe
> > dayanmasından dolayı "fizik=yaşayan
> > > matematik" gibi bir ÅŸeyden bahsedebilirim (tabi ki
> > bildiÄŸimiz matematiÄŸin
> > > ölü olduğunu söylemiş olmuyorum). Somuta soyuttan
> > ulaşılabileceğini
> > > düşünüyorum. Gerçekten su katılmamış bir
> > matematikçi varsa fizikten en iyi
> > > anlayan da odur derim. Neyse, çok sezgisel oldu.
> > >
> > > Sayın Ali Nesin'in söz ettiği umrunda olmama
> > durumu olaÄŸan ama her zaman
> > > olan bir durum değil bence. Ayrıca matematikçi
> > ÅŸudur ÅŸunu yapar diye de
> > > genellemeler hoşuma gitmiyor pek. Matematikçi öyle
> > ya da böyle öyle bir an
> > > için salt soyut boyutta düşünebilendir. Fizikçinin
> > de matematikçiden pek
> > > farkı yok çoğu kez.
> > >
> > > İyi çalışmalar...
> > >
> > > Saygı Sevgi ve Mantık...
> > >
> > >
> > >
> > >
> > >
> > > _______________________________________________
> > > MD-sorular mailing list
> > > MD-sorular at matematikdunyasi.org
> > >
> >
> http://matematikdunyasi.org/mailman/listinfo/md-sorular
> > >
> > >
> > >
> > > _______________________________________________
> > MD-sorular mailing list
> > MD-sorular at matematikdunyasi.org
> >
> http://matematikdunyasi.org/mailman/listinfo/md-sorular
> >
>
>
>
>
> __________________________________
> Yahoo! FareChase: Search multiple travel sites in one click.
> http://farechase.yahoo.com
>
-------------- sonraki bölüm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: http://lists.math.bilgi.edu.tr/pipermail/md-sorular/attachments/20051116/7976c2a9/attachment.htm