[MD-sorular] lineer psikolojinin makalesi-geliþtirilmiþ-
mehmet kara
kuzenmekara at hotmail.com
15 Haz 2007 Cum 09:26:26 EEST
eksik veya yanlış çıkan ifadeler olabilir. makalenin tamamını isteyen
herkese gönderebliirim.
Lineer psikoloji çalışması psikolojinin lineer olduğunu anlatmaz. Bu çalışma
lineer cebrin ele aldığı konular yardımıyla insan kaynaklı olup, yine
insanları etkileyen ve belli bir zaman sürecinde meydana gelen olayları
sayısal değerlerle ifade etmeye çalışmıştır. Psikoloji ifadesi, çalışma
insan kaynaklı olayları incelediği için kullanılmıştır. Lineer psikolojinin
gerekliliği; insanları etkileyen olaylara, duygulara, düşüncelere yöneltilen
reel bir bakış açısının yokluğundan doğmuştur.
Lineer psikolojinin mantığında şu önerme vardır: Bir insanın tek başına
yaşadığı bir günün bile dünya üzerinde bir etkisi, dünya için bir önemi
vardır. Lineer psikolojinin araştırdığı problem ise şudur: İnsan kaynaklı
olup insanları belli bir zaman miktarında etkileyen olayların, duygu ve
düşüncelerin önemi, etkisi veya bıraktığı iz dünya için ve dünyaya göre
olayı yaşayanlar için ne kadardır? Lineer psikolojinin araştırdığı olayların
kapsamı; boşanma olayları, kavga olayları, evlenme, trafik kazası, sohbet,
piknik, çalışma, eğitim, kitap okuma olayları, duygu ve düşünce kaynaklı
olaylar ve bunların haber olayları gibi insan kaynaklı olup yine insanın
etkilendiği ve tabi ki bunun belli bir zaman aldığı olaylar olarak
belirtilebilir. Etki kelimesi, insanın beş duyusundan herhangi biriyle
algılanan her şeyin insana etkidiği kabulünü temsil etmiştir. Sadece
unutulmuş olaylar hesaplanamaz. Bir olayı bir kişi bile hatırlıyorsa olayın
dünya için bir önemi, bir etkisi veya bıraktığı bir iz vardır.
Lineer psikolojide temel alınan lineer psikolojinin ana mantığıdır. Yani bu
çalışmanın temelinde “Bir insanın tek başına bir günlük yaşantısının bile
bir önemi vardır.” önermesi yatar. Bu ana mantık lineer psikolojinin ortaya
koyduğu sayısal değerin brimini oluşturur. Önemi hesaplanan olayların sahip
olduğu sayısal değerin brimi “Mekara” dır. Kısaca “MK” olarak gösterilir.
Mekara: Bir insanın tek başına bir gün geçirmek için yaşadığı olay ya da
olayların tümünün dünya üzerindeki büyüklüğünün etkisine denir. Bu çalışmaya
göre olayların insan üzerindeki etkisi büyüklüklerinin bir kısmı kadardır.
“büyüklüğünün etkisi” ifadesi bunu anlatır.
Olayları hesaplamadan önce olay parametreleri oluşturuldu. Bunlar; olayın
meydana getiren insan sayısı, olayın meydana geldiği zaman miktarı ve
olaydan etkilenen insan sayısıdır. Bu değişkenlerin her biri bir eksen gibi
düşünüldü. Her eksen için o eksen üzerindeki değişen değişkenler için
değişim aralıklarını ve bu aralıkları temsil eden ifadeler belirlendi. Bu
ifadeler i, j, k olarak adlandırıldı. Bu ifadeler sırasıyla x, y, z
eksenlerini temsil etmiştir. Değişkenler kendi eksenlerinin değişim
aralıklarını temsil eden ifadelerle birlikte kullanılır. Her değişken i, j,
k katsayılarından kendi ekseni için olanını alarak ifade edilir. Bu gösterim
şekli vektörlerin gösterim şekline benzediği için i, j, k ye brim vektörleri
dendi. Brim vektörleri olay ilk vektörünü, olay son vektörünü ve konum
vektörünü oluşturmada kullanılmıştır. Olay vektörü bu vektörlerin genel adı
olarak belirlenmiştir. Olayların hesabında matrislerden yararlanmaktayız.
Lineer cebrin konusu olan matris ifadelerin alt alta ve yan yana yazılarak
oluşturulan sistemdir. Matrislerin değeri determinant işlemiyle hesaplanır.
Olaylar hesaplanırken değişkenler matris formunda ifade edilir.
Determinantla olay son vektörüne ulaşırız. Olay vektörü ile fizikteki vektör
karıştırılmamalıdır. Olay vektöründeki vektör ifadesi olayların ifade
edilmesinde kullanılan yöntemden dolayı kullanılmıştır. Bu yöntemde olayla
ilgili tüm vektörler i , j , k’ ye bağlı denklemler olarak ifade edilmiştir.
Bu gösterimden dolayı vektör ifadesi kullanılmıştır. Olayların i, j, k ye
bağlı ifadeler olarak tasarlanmasının sebebi olayın değişkenlerinin hepsini
aynı ifadede kullanmaktır. Ayrıca olayın önemi veya etkisinin hesabında olay
son vektörünün şiddeti kullanılmıştır. Burada hesaplanan şiddet fizikteki
vektör şiddet hesabına benzetilmiştir.
Matrisin ilk satırı i, j, k olarak belirlenmiştir. Böylece determinanttan
çıkan sonuç i, j, k ye bağlı bir olay vektörüdür. Bu vektöre olay son
vektörü denmiştir. Olay son vektörünün hesaplanan şiddeti Mekara sabitiyle
çarpılarak olayın dünya üzerindeki etkisi, dünya için önemi bulunmuş olur.
Bu katsayı Mekara tanımındaki değişkenlerle oluşturulan matrisin bize vermiş
olduğu Mekara olayının olay son vektörünün şiddetini bire eşitleyen sayıdır.
Aynı zamanda modelde yer alan bir sabittir. Bu sabite Mekara sabiti
denmiştir.
Bu çalışma olayların, duygu ve düşüncelerin hem dünya üzerindeki önemini hem
de o olayı yaşayan insanlar üzerindeki etkisinin dünyaya göre değerini
hesaplamaya çalışarak olaylara reel bir bakış açısı kazandırmayı
hedeflemiştir.
Eğer art arda gelen olaylar başka bir olayın parçaları ise art arda gelen
olaylar toplanarak parçası oldukları olayın önemi hesaplanabilir.
Matrislerden yararlanılmasının sebebi alt alta ve yan yana gelen ifadelerin
ancak matris gibi düşünüldüğünde bir değer kazanmasıdır.
Bu çalışmanın ana bulgusu, insan kaynaklı olup insanları etkileyen ve belli
bir sürede gerçekleşen bütün olaylar bir değer taşımalıdır.
Olayların hesaplanabilmesi için gerekli ve yeterli üç değişkenin bilinmesi
gerekir. Bu değişkenler; olayı meydana getiren insan sayısı, olayın oluştuğu
zaman ile hesaplanması istenilen zaman arasındaki süreç ve olaydan etkilenen
insan sayısıdır. İşlemlerin her aşamasında virgülden sonraki anlamlı rakam
sayısı üç olarak belirlenmiştir. Bu değişkenler 3*3 lük bir matrisin alt iki
satırını oluşturmuştur. Her brim vektörün bulunduğu sütuna, o brim vektörün
temsil ettiği eksenle temsil edilen değişkenlerin belirlenen sayısı yazılır.
Burada x, y, z eksenleri değişkenlerin ifade edildiği eksenler olarak kabul
edilmiştir.
—x ekseninde olayı meydana getiren insan sayısı temsil edilmiştir. Brim
vektörü i dir. Brim vektörlerin görevi değişkenlerin değişim aralıklarını
temsil etmektir. Matrisin ikinci satırını konum vektörü oluşturur. Konum
vektörü büyük kitleleri etkileyen veya çok uzun zamanlar boyunca etkisi
devam eden olayları daha kolay ifade edebilmek için tasarlanmıştır. Konum
vektöründe olayı meydana getiren her bir kişi bir brim vektörü ile temsil
edildi. Matrise elemanlar yerleştirilirken konum ve olay ilk vektörlerinin
brim vektörlerinin başına gelen sayısal değerler yerleştirilir. Olay ilk
vektörü ve olay son vektörü ifadeleri sırasıyla olayın oluşturulan ilk
vektörü ve olayın elde edilen son vektörü anlamlarını taşırlar. Olay ilk
vektörü olayları daha net ve daha detaylı ifade edebilmek için
tasarlanmıştır. –x ekseninde olay ilk vektöründe olayı meydana getiren her
bir kişi bir brim vektörle temsil edildi.
Doyurucu bir matematiksel model birbiriyle çelişen iki durum arz eder:
Matematiksel kesinliğe sahip gerçek dünya olayını temsil etmek için yeteri
kadar ayrıntılı olmadır fakat matematiksel analiz yapmak için yeteri kadar
basit olmalıdır. Eğer model gerçek dünya olayını temsil edecek kadar
ayrıntılı ise bu taktirde matematiksel analiz yapmak için çok güç olabilir.
Eğer model çok basit ise sonuçlar kullanılamayacak kadar kesindir. Böylece
gerçek dünya olayı olarak gerçeklilik ile matematiksel olarak olabilirlilik
arasında kaçınılmaz bir açıklık mevcuttur.
Gerçeklilik ile olabilirlik arasındaki bu açıklılığı uygun bir şekilde
birleştiren modelin kurulması yöntemde çok önemli bir adımdır(*). Bu adımı
gerçekleştirmek için konum ve olay ilk vektörleri tasarlanmıştır. Konum
vektörü matematiksel analizi kolaylaştırmak için olay ilk vektörü ise gerçek
dünya olayının gerçekliliğini sağlamak için tasarlanmıştır.
—y ekseninde j vektörü temsil edilir. Olayın meydana geldiği zaman ile
hesaplamak istediğimiz zaman arasında kalan süreci temsil eder. Konum
vektöründe her bir yıl yani 365 gün bir brim vektör olarak belirlenmiştir.
Olay ilk vektöründe ise her bir gün bir brim vektör olarak temsil
edilmiştir. Bu şekilde oluşturulan matrisin ikinci sütunudur.
Üçüncü sütunda –z ekseni yer alır. –z ekseninde –y ekseninde belirtilen
zaman aralığında olaydan etkilenen insan sayısını belirtmektedir. Tarihi
olaylar hesaplanırken, (olay meydana geldikten elli yıl sonra olan olay
tarihi kabul edilmiştir.) eğer olayı yaşayan insanlar hala hayattaysa olayın
–z ekseni oluşturulurken olayın olduğu tarihten hesapladığımız tarih
arasındaki geçen zaman miktarında etkilenen insan sayısı esas alınmalıdır.
Ancak olayı yaşayan insanlar hayatta değilse tarihsel olayın kendisi direk
değil dolaylı yoldan hesaplanır. Yani tarihsel olayın kendisi değil o
tarihsel olayın bilgisinin etkisi hesaplanabilir. Zaman olarak yine olayın
meydana geldiği tarihten hesaplamak istediğimiz zaman arasındaki geçen süre
alınır. Bu şekilde hesaplanan olaylar direk değil dolaylı yoldan hesaplanmış
sayarız. Aslında hesaplanan olayın bilgisinin dünya için önemi, etkisi veya
bıraktığı izdir. Ancak olayın dünya üzerindeki etkisi ile bilgisinin dünya
üzerindeki etkisi aynı olay kaynaklı olduğu için dolaylı yoldan olayın
kendisinin dünya üzerindeki etkisinin hesaplandığını kabul ederiz. –z ekseni
için yazılan ifade o bilgiyi bilenlerin sayısından yola çıkarak bulduğumuz
değerdir. Lineer psikolojide neyin etkisini araştırıyorsak o etkiye tabi
olan insanların sayısı kullanılır. Yani bir olayın bilgisinin etkisini
araştırıyorsak o olayı bilenlerin, olayın zararının etkisini hesaplıyorsak o
olaydan zarar görenlerin sayısını, bir olayın sevindirme etkisini
araştırıyorsak o olaydan sevinenlerin sayısı kullanılır. Yani bir olayın tüm
etkilerini hesaplamak istiyorsak o olaydan her türlü etkilenmeler teker
teker hesaplanıp toplanır. Konum vektöründe her 103 kişi bir brim vektörü
olarak yazılır. Olay ilk vektöründe her bir kişi bir brim vektörü olarak
yazılır. Lineer psikoloji mantığından yola çıkarak oluşturduğuz Mekara
teriminin verilerinden yararlanarak bir olay hesaplayalım.
Bir insanın tek başına yaşadığı bir gün boyunca başına gelen olay ya da
olayların tümünün toplamının dünya üzerindeki etkisine 1 MK denir demiştik.
Şimdi bunu gerçekleyelim.
—x ekseni; yaşama olayını meydana getiren bir kişi vardır.
—y ekseni; hesaplanmak istenen yaşama olayı bir gün sürmüştür.
—z ekseni; olaydan etkilenen, yine olayı yaşayandır yani bir kişidir.
Burada haberdar olan insan sayısı önemli değildir. Çünkü bu olayda esas
alınan insan hayatıdır. Ayrıca bu olay Mekara nın tanımında yer aldığı için
bu olaya “Mekara Olayı” denilmiştir. Bu verilerle olay ilk vektörünü ve
konum vektörünü oluşturalım.
Olay ilk vektörü “VOİ” şeklinde gösterilir. Olay ilk vektörü oluşturulurken
–x eksenindeki her bir kişi bir brim vektörü olarak gösteriliyor ve brim
vektörü i dir demiştik. –y ekseninde her bir gün bir brim vektörü olarak
belirtilmiştir ve brim vektörü j dir. –z ekseninde olay ilk vektörü içinse
her bir kişi bir brim vektörü olarak belirtilmiştir ve brim vektörü k dır.
Bu değişkenler toplanarak vektörler oluşturulabilir. Yani VOİ = 1i + 1j + 1k
dır.
Konum vektörü “K” ile gösterilir. Konum vektörü oluşturulurken –x
eksenindeki her bir kişi yine 1i olarak gösterilir. –y ekseni için bir yıl
1j olarak gösterilir. Bu olayda zaman bir gün olduğu için 1/365j olarak
gösterilir. Ancak matrislere kesirli ifadeler yazılamayacağı için 1/365 in
yaklaşık değeri olan 2,740*10-3j yazılır. –z ekseninde her 103 kişi 1k
olarak yazılır. Ancak burada olaydan etkilenen kişi bir kişi olduğu için
10-3k yazılır. Yazılacak değerler eğer birden küçükse değer 10-3 ün katı
olarak yazılması bilimsel notasyana daha uygun bulunmuştur. Bu bilgiler
ışığında K = 1i + 2,740*10-3j + 10-3k olarak yazılır. Değerler birden
küçükse ilk önce10-3 ün katları olarak yazılır sonra 3 anlamlı rakama
yuvarlama işlemi yapılır. Konum ve olay ilk vektörleri oluştuktan sonra
matrisi oluşturabiliriz.
i j k
1 2,740*10-3 10-3
1 1 1
Bu matris Mekara nın tanımından yola çıkılarak elde edilmiştir. Bundan
dolayı bu matrise “Mekara Matrisi” denildi. Matrisin determinantı alınarak
olay son vektörüne ulaşabiliriz. Determinant almanın değişik yolları vardır.
Ancak aşağıdaki yöntem uygun görülmüştür.
i j k i j
1 2,740*10-3 10-3 1 2,740*10-3
1 1 1 1
1
İlk iki sütunu üçüncü sütunun yanına tekrar yazarız. Yönündeki
okların birleştirdiği ifadeleri çarpıp toplarız ve çıkan ifadeye (1) deriz.
Sonra yönünde olan okların birleştirdiği ifadeleri çarpıp
toplarız ve çıkan ifadeyi (2)olarak adlandırırız. Daha sonra (1) ifadesinden
(2) ifadesini çıkartırız. Çıkan ifade bizim son olay vektörümüzdür. Bu
işlemler yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır. Bu i li
terimler i li terimlerle, j li terimler j li terimlerle, k lı terimler k lı
terimlerle işleme girerler. Sonuçta bulduğumuz değerler i, j, k ye bağlı
vektör denklemidir. Determinant hesabı için çeşitli formüller mevcuttur.
Ancak lineer psikolojide kullanılan matrislerin tamamı 3*3 lük matris
olduğundan yukarda anlatılan yöntem hem daha kolay uygulanabilir hem de daha
kolay anlaşılabilirliği yanı sıra herkes tarafından anlaşılabileceği için
seçilmiştir. Yani anlatılan teknik sayesinde determinant alma formüllerini
bilmese ya da hayatında hiç lineer cebir dersi almamış biri olsa bile dört
işlemi (toplama, çıkarma, bölme, çarpma) kullanarak bu hesabı yapabilmesi
göz önünde bulundurulmuştur.
(1) = 5,479* 10-3i + 10-3j + 1k
(2) = 10-3i + 2j + 2,740*10-3k
(1) – (2) = 4,479* 10-3i – 1,999j + 997,260* 10-3k = VOS.
Son olay vektörünün şiddeti brim vektörlerin katsayılarının kareleri
toplamının kareköküne eşittir. Son olay vektörünün şiddeti;
VOS = 2,234 brimdir.
Gerek Mekara nın tanımına gerekse lineer psikoloji mantığına göre Mekara
olayının etkisi 1MK olmalıdır. Bunu sağlayacak sabite Mekara sabiti denir. µ
(mü) ile gösterilir. Boyutu [µ ] = Mekara dır. Değeri 1/2,234 = 0,448 dir.
Biz Mekara olayının dünya üzerindeki etkisini bulduk. Model bize dünyaya
göre olayı yaşayanlar üzerindeki olayın etkisinde verebilecek şekilde
tasarlanmıştır. µ sabitinin anlamı şudur: Olayların büyüklüklerinin 0,448 i
kadar insanlar üzerinde etki bırakabilir. Bu hem büyüklüğünün etkisi
ifadesini açıklar hem de insanların etkilenmesi zor canlılar olduğunu bize
söyler. Bu çalışmanın bize verdiği modelse aşağıdaki gibidir.
MK = µ * VOS * ( dünya nüfusu / α )
Eğer dünya üzerindeki etkiyi araştırıyorsak α (alfayı) dünya nüfusuna
eşit alırız. Eğer olayı yaşayanlar için dünyaya göre olayı yaşayanlar
üzerindeki etkisini araştırıyorsak α ifadesi yerine i sütunundaki olay
yada konum vektörlerinden herhangi birinin değerini yazarız. Bu dünya nüfusu
ne kadar çok, olayı yaşayanlar ne kadar azsa dünyaya göre olayın, olayı
yaşayanlar için o kadar çok etkili olduğu anlamına gelir. Bunu Mekara
olayına uyarlayacak olursak; dünya nüfusu ne kadar çoksa bir kişinin tek
başına bir günlük yaşantısının, dünyaya göre bu olayı yaşayan insan için o
kadar çok önemlidir anlamı çıkmaktadır.
Zaman geçtikçe olayların dünya için etkisi kendiliğinden büyür. Olayların
büyümesi veya hesaplanabilmesi için hatırlanması şarttır. Çünkü
hatırlanmayan olaylar hesaplanamaz ve olaylar hatırlayan insan kitlesi kadar
önem taşır. Bir olaydan haberdar olan insan sayısı ne kadar çoksa olayın
haberi o kadar büyük olur. Böylece basın ve medyanın gücüne reel bir bakış
açısı kazandırılmış olur. Yani basın olayı daha çok gündemde tutarak daha
çok insanın haberdar olmasını sağlayarak olayın haberini büyütebilir.
Haberin etkisinin artması aslında olayın etkisini değiştirmez. Artan haberin
etkisidir. Ancak olayın etkisini dolaylı yoldan artmış kabul edebiliriz.
Olayın etkisinin yerini olayın haberinin etkisi almıştır. Örneğin 10/24 gün
süreyle süren belli sayıda insanın meydana getirdiği ve 10/24 gün süre
içinde belli sayıda insana etkidiği kabul edilen bir olayı ele alalım.
Aslında olay 10 saat içinde bitmiştir. Ve dünya için etkisi sadece zamanla
artabilir. Ancak olayın haberi olayın etkilediği insan sayısının çok üstünde
insanlara ulaştırılır ve olay günlerce gündemde kalırsa olay ilk
hesapladığımız ve olayın etkisinden çok daha fazla çıkabilir. Fakat olayın
haberi çok daha büyük olduğu için olayın etkisini de artmış kabul ederiz.
Çünkü haberin kaynağı olaydır. Yani olayın her hangi bir etkisi artıyorsa
olay o etki yönünde artar demektir. Olaydan üzülenler varsa olayın üzücü
etkisi de hesaplanabilir. Bu olaydan kaynaklanan bütün duygu ve düşünceler
için geçerlidir. Yani olaydan kaynaklanan duygu ve düşüncelerin etkisi o
duygu ve düşüncelerin etkisinde kalan insan sayısının bilinmesiyle
bulunabilir. Olayı meydana getiren insan sayısı olay bittikten sonra
sabitlenir. Daha sonra olay zaman ve etkilenen insan sayısına bağlı olarak
artar. Bu artış o olayı herkes unutana kadar devam eder. Bu olaylar duygu ve
düşünce kaynaklı olabilir. Yani eğer olayı meydana getiren insanlar bilinen
ve belli duygular veya düşüncelerden dolayı olayı meydana getirmişlerse
hesaplanan değerler o duygu ve düşüncelerin dünya üzerindeki etkisi, önemi
veya dünyada bıraktığı iz olarak ifade edilir. Biz bu çalışmada olay duygu
ve düşüncelerin kendisini değil belli değişkenler ve bazı kabuller dahilinde
dünyadaki insanlar üzerindeki etkisini hesaplamaya çalıştık. Bu duygu veya
düşünce kaynaklı olay etkilerine –evliler için- eşinizin size olan
sevgisinin dünya üzerindeki etkisi düşünülebilir. Bu etki ne kadardır? Yada
eşiniz için evliliğiniz ne kadar önemli? Bu tür duygu ve düşünce olayları
birkaç olayın toplamı olan ana olaylar olarak düşünülebilir. Bu ana olayın
parçaları sizin bu olayla ilgili önceliklerinizdir. Bir eşin diğerine olan
sevgisini ele alalım. Bir veya birçok olayın toplamı olarak düşündüğümüz
olayın olayı meydana getiren insan sayısı daima bir olarak alınır. Çünkü
eşlerin birbirine olan sevgisini değil eşlerden birinin diğerine olan
sevgisinin dünya üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Kendi öncelikleriniz
olan olayları belirleyin. Örneğin eşinizin sizinle zaman geçirmesi sizin
için sevginin bir gösterim şekliyse birlikte yaşamaya başladığınız ilk andan
hesaplamak istediğiniz an arasında kalan zamanı hesaplayın. Bu hesabı
düzenli yaşamı olan insanlar daha kolay yapabilirleri. Eğer gününüzün 8
saatini işte 8 saatinizi uykuda geri kalan kısmını da yarısını eşinizle
geçiriyorsanız bu birlikte yaşadığınız yılların yada zamanın dörtte biri
kadarını eşinizle birlikte geçirdiniz anlamına gelir. Yani 30 yıldan beri
birlikteyseniz eşinizle sadece beş yıl beraberdiniz anlamına gelir. Olaydan
etkilenen insan sayısı ise bütün olaylarda –sadece bu örnek için- ikidir.
Yani eşiniz ve siz. Bu şekilde önceliklerinizi ve takriben bu
önceliklerinize harcadığınız zamanı belirleyin. Daha sonra yukarda anlatılan
yöntemlerle bu olayları teker teker hesaplayın ve bunları toplayın.
Bulduğunuz değer eşinizin size olan sevgisinin dünya için önemi. Eğer
dünyaya göre bu sevginin sizin için önemini merak ediyorsanız bulduğunuz
değeri dünya nüfusuyla çarpın. Bulduğunuz değer dünyaya göre sizin için
önemidir. Bu sevginin sizin kalbinizdeki değeri şimdilik hesaplanamaz ancak
aynı önceliklere sahip eşler için bu yöntem birbirleri arasında bir kıyas
oluşturur. Buda duygulara ve düşüncelere reel bir bakış açısı yada reel bir
sıralama oluşturabilir. Örneğin evlenme teklifi olayı. Eğer eşiniz ülkenizin
en büyük derbi maçında binlerce kişinin önünde hatta milyonlarca maçı
izleyen insanların önünde aylardır uğraştığı evlenme teklifinin dünya
üzerindeki etkisi romantik bir yemeğe göre fazladır. Çünkü yemeğe göre
bütün parametreler daha fazladır. Ancak eşiniz için sevgisinin ya da
teklifinin dünya üzerindeki etkisi değil sizin kalbinizdeki etkisi her zaman
daha öncelikli ve önemlidir. Duygu ve düşünce etki hesaplarında bulduğumuz
değerler dünya için değerleridir. Kişilerin öncelikleri şimdilik ölçülemez.
Ancak öncelikleri aynı olduğu bilinen insanlar için olayların etki veya önem
sıralaması yapılabilir.
Milletlerin yada devletlerin kaderini değiştirecek olaylar vardır. Bu
olayların kaynağı gizli teşkilatlar olabilmektedir. Millet yada devletlerin
kaderini değiştirecek büyüklükteki olaylar bu durumda farklı kaynaklardan
yola çıkılarak hesaplanabilir. Çünkü bu olayın kaynağı, gizli servisler
olduğu takdirde farklı kaynaklar olarak algılanabilir. Burada olayın kaynağı
farklı alındığı için olay önemi gerçekte olduğundan farklı hesaplanır. Yani
hesapladığımız olayların kaynağı, aslında olduğundan farklı ise olay yanlış
hesaplanmış olur. Lineer psikoloji olayların sadece görünen ve bilinen
etkilerini hesaplayabilir. Bu diğer değişkenler içinde geçerlidir. Yani bir
olay hakkında değişkenler hakkında farklı tespitler varsa tespitlerin
farklılığına bağlı olarak olaylar farklı önem ve etkide çıkar. Bu biraz
göreceli sonuçlar doğurur. Bu lineer psikolojinin bir eksisi sayılabilir.
Bu çalışma insan kaynaklı ve insanı belli bir zaman zarfında etkileyen
olayları hesapladığı için doğal afetler veya ekosistemde insan unsuru
olmaksızın meydana gelen olaylar direk hesaplanamaz. Ancak olayın haberinin
etkisi hesaplanabilir. Burada haber olayını meydana getiren insan sayısı
olarak haberi hazırlayan insan sayısı alınır. Geçen zaman olarak haberin
hazırlanma ve yayınlanma süreci alınır. Olaydan etkilenen insan sayısı
olarak da olayı haberini bilen insan sayısı alınır. Burada haber yapan
kuruluşların izlenme oranlarından ve yayın yaptığı yerlerin nüfusundan yola
çıkılarak haber olayından etkilenen insan sayısı belirlenebilir. Verileri bu
şekilde belirlemek hem zordur hem de göreceli veriler elde etmek
muhtemeldir. Bu lineer psikolojinin bir eksiği sayılabilir.
İnsan kaynaklı olup yine insanları etkileyen ve belli bir zaman süreci
içeren bütün olaylar hesaplanabilir. Bu modelin başarıyla çalışabileceği
alanlardan birisi mahkemelik olaylardır. Bu olaylar genellikle insanların
meydana getirdiği olaylardır. Olayın kaynağı olan taraf davalı taraf da ki
insan sayısı olarak alınabilir. Geçen zaman zarfı olayın başladığı andan
olayın bittiği an arasında geçen zaman zarfıdır. Eğer davalı taraf kaçaksa
kaçak olduğu zaman miktarı da bu zaman zarfına eklenir. Yani davalı taraf
mahkemeden kaçtıkça olay büyür. Eğer suçlu bulunursa suçu da artmış olur.
Olayın başladığı zamana davalı tarafın olaya teşebbüs ettiği tespit edilen
ilk andan başlanmalıdır. Olaydan etkilenen insan sayısı ise davacı taraf
olarak düşünülmelidir. Davalı taraf da ki insan sayısı ne kadar çoksa olayın
etkisinin buna oranla çok çıkması beklenir. Olay uzun zaman boyunca
tasarlanmışsa olayın etkisinin artması etkilenir. Olay ne kadar çok insan
gerçekleştirmişse olayın etkisi o kadar çok artması beklenir. Bu beklentiler
matrisin elemanlarının değerleri arttığı için vardır. Verilecek cezalar
suçlarla eşit büyüklükte verilebilir. Suçluların suçları teker teker
hesaplanır. Burada belirleyici eksen zamandır. Suça olayın ilk başından
bulaşan insanla belli bir zaman sonra ortak olan insanın suçu aynı
hesaplanmaz. Suçlar hesaplanırken zaman faktörü her suçlu için ayrı ayrı
tespit edilir. Aynı zamanda bu zamana göre etkilenen insan sayısı da buna
göre belirlenir. Ancak olayı meydana getiren insan sayısı bütün suçluların
sayısına eşit alınır. Suçluların suçunun büyüklüğü bu şekilde hesaplandıktan
sonra cezalar her suçlu için kendi suçuna eşit olarak verilir. Ceza olayını
meydana getiren insan sayısı birdir. Çünkü ceza her suçlu için teker teker
hesaplanmıştır. Cezadan etkilenen insan sayıda yine suçlunun kendisidir yani
birdir. Burada sadece ceza miktarı olan gün sayısı bilinmeyendir. Bu şekilde
bu bilinmeyen hesaplanarak suçlunun cezası suçuna eşit miktarda gün olarak
belirlenir. Bu hesaplar olayın dünya üzerindeki etkisi olarak
hesaplanmıştır. Yani α değeri hesaplanan zamandaki dünya nüfusuna eşit
alınır. Bu çalışma daha adil bir dünya kurulmasına yardımcı olabilir.
Sonuç olarak lineer psikoloji insanı etkileyen, belli bir zaman süreci
içeren ve insan kaynaklı olan olaylara reel bir bakış açısı kazandırmaya
çalışmıştır. Bu kazandırmaya çalıştırdığı bakış açısı hem olaylara sayısal
değerler verebilmesi hem de bu değerlerin arasında kıyas edilebilmesinden
kaynaklanmaktadır. Hesaplamaya çalıştığımız duygu, düşünce ve olayların
kendisi değil etkisi, önemi veya bıraktığı iz olarak ifade edebiliriz.
Lineer psikolojinin insanlığa faydalı olması dileğiyle…
MEHMET KARA
*: C. Henry Edward ve David E. Penney Georgia Üniversitesi; Bilgisayar
destekli matematiksel modellemeli diferansiyel denklemler ve sınır değer
problemleri.
_________________________________________________________________
Sohbet ve eglence, web kamera ve sesli sohbet Messenger'de.
http://messenger.msn.com/?mkt=tr&DI=3490&XAPID=2584
MD-sorular mesaj listesiyle ilgili
daha fazla bilgi