[MD-sorular] lineer psikolojinin makalesi-geliþtirilmiþ-

mehmet kara kuzenmekara at hotmail.com
15 Haz 2007 Cum 09:26:26 EEST


eksik veya yanlış çıkan ifadeler olabilir. makalenin tamamını isteyen 
herkese gönderebliirim.

Lineer psikoloji çalışması psikolojinin lineer olduğunu anlatmaz. Bu çalışma 
lineer cebrin ele aldığı konular yardımıyla insan kaynaklı olup, yine 
insanları etkileyen ve belli bir zaman sürecinde meydana gelen olayları 
sayısal değerlerle ifade etmeye çalışmıştır. Psikoloji ifadesi, çalışma 
insan kaynaklı olayları incelediği için kullanılmıştır. Lineer psikolojinin 
gerekliliği; insanları etkileyen olaylara, duygulara, düşüncelere yöneltilen 
reel bir bakış açısının yokluğundan doğmuştur.
Lineer psikolojinin mantığında şu önerme vardır: Bir insanın tek başına 
yaşadığı bir günün bile dünya üzerinde bir etkisi, dünya için bir önemi 
vardır. Lineer psikolojinin araştırdığı problem ise şudur: İnsan kaynaklı 
olup insanları belli bir zaman miktarında etkileyen olayların, duygu ve 
düşüncelerin önemi, etkisi veya bıraktığı iz dünya için ve dünyaya göre 
olayı yaşayanlar için ne kadardır? Lineer psikolojinin araştırdığı olayların 
kapsamı; boşanma olayları, kavga olayları, evlenme, trafik kazası, sohbet, 
piknik, çalışma, eğitim, kitap okuma olayları, duygu ve düşünce kaynaklı 
olaylar ve bunların haber olayları gibi insan kaynaklı olup yine insanın 
etkilendiği ve tabi ki bunun belli bir zaman aldığı olaylar olarak 
belirtilebilir. Etki kelimesi, insanın beş duyusundan herhangi biriyle 
algılanan her şeyin insana etkidiği kabulünü temsil etmiştir. Sadece 
unutulmuş olaylar hesaplanamaz. Bir olayı bir kişi bile hatırlıyorsa olayın 
dünya için bir önemi, bir etkisi veya bıraktığı bir iz vardır.
Lineer psikolojide temel alınan lineer psikolojinin ana mantığıdır. Yani bu 
çalışmanın temelinde  “Bir insanın tek başına bir günlük yaşantısının bile 
bir önemi vardır.” önermesi yatar. Bu ana mantık lineer psikolojinin ortaya 
koyduğu sayısal değerin brimini oluşturur. Önemi hesaplanan olayların sahip 
olduğu sayısal değerin brimi “Mekara” dır. Kısaca “MK” olarak gösterilir. 
Mekara: Bir insanın tek başına bir gün geçirmek için yaşadığı olay ya da 
olayların tümünün dünya üzerindeki büyüklüğünün etkisine denir. Bu çalışmaya 
göre olayların insan üzerindeki etkisi büyüklüklerinin bir kısmı kadardır. 
“büyüklüğünün etkisi” ifadesi bunu anlatır.
Olayları hesaplamadan önce olay parametreleri oluşturuldu. Bunlar; olayın 
meydana getiren insan sayısı, olayın meydana geldiği zaman miktarı ve 
olaydan etkilenen insan sayısıdır. Bu değişkenlerin her biri bir eksen gibi 
düşünüldü. Her eksen için o eksen üzerindeki değişen değişkenler için 
değişim aralıklarını ve bu aralıkları temsil eden ifadeler belirlendi. Bu 
ifadeler i, j, k olarak adlandırıldı. Bu ifadeler sırasıyla x, y, z 
eksenlerini temsil etmiştir. Değişkenler kendi eksenlerinin değişim 
aralıklarını temsil eden ifadelerle birlikte kullanılır. Her değişken i, j, 
k katsayılarından kendi ekseni için olanını alarak ifade edilir. Bu gösterim 
şekli vektörlerin gösterim şekline benzediği için i, j, k ye brim vektörleri 
dendi. Brim vektörleri olay ilk vektörünü, olay son vektörünü ve konum 
vektörünü oluşturmada kullanılmıştır. Olay vektörü bu vektörlerin genel adı 
olarak belirlenmiştir. Olayların hesabında matrislerden yararlanmaktayız. 
Lineer cebrin konusu olan matris ifadelerin alt alta ve yan yana yazılarak 
oluşturulan sistemdir. Matrislerin değeri determinant işlemiyle hesaplanır. 
Olaylar hesaplanırken değişkenler matris formunda ifade edilir. 
Determinantla olay son vektörüne ulaşırız. Olay vektörü ile fizikteki vektör 
karıştırılmamalıdır. Olay vektöründeki vektör ifadesi olayların ifade 
edilmesinde kullanılan yöntemden dolayı kullanılmıştır. Bu yöntemde olayla 
ilgili tüm vektörler i , j , k’ ye bağlı denklemler olarak ifade edilmiştir. 
Bu gösterimden dolayı vektör ifadesi kullanılmıştır. Olayların i, j, k ye 
bağlı ifadeler olarak tasarlanmasının sebebi olayın değişkenlerinin hepsini 
aynı ifadede kullanmaktır. Ayrıca olayın önemi veya etkisinin hesabında olay 
son vektörünün şiddeti kullanılmıştır. Burada hesaplanan şiddet fizikteki 
vektör şiddet hesabına benzetilmiştir.
Matrisin ilk satırı i, j, k olarak belirlenmiştir. Böylece determinanttan 
çıkan sonuç i, j, k ye bağlı bir olay vektörüdür. Bu vektöre olay son 
vektörü denmiştir. Olay son vektörünün hesaplanan şiddeti Mekara sabitiyle 
çarpılarak olayın dünya üzerindeki etkisi, dünya için önemi bulunmuş olur. 
Bu katsayı Mekara tanımındaki değişkenlerle oluşturulan matrisin bize vermiş 
olduğu Mekara olayının olay son vektörünün şiddetini bire eşitleyen sayıdır. 
Aynı zamanda modelde yer alan bir sabittir. Bu sabite Mekara sabiti 
denmiştir.
Bu çalışma olayların, duygu ve düşüncelerin hem dünya üzerindeki önemini hem 
de o olayı yaşayan insanlar üzerindeki etkisinin dünyaya göre değerini 
hesaplamaya çalışarak olaylara reel bir bakış açısı kazandırmayı 
hedeflemiştir.
Eğer art arda gelen olaylar başka bir olayın parçaları ise art arda gelen 
olaylar toplanarak parçası oldukları olayın önemi hesaplanabilir. 
Matrislerden yararlanılmasının sebebi alt alta ve yan yana gelen ifadelerin 
ancak matris gibi düşünüldüğünde bir değer kazanmasıdır.
Bu çalışmanın ana bulgusu, insan kaynaklı olup insanları etkileyen ve belli 
bir sürede gerçekleşen bütün olaylar bir değer taşımalıdır.
Olayların hesaplanabilmesi için gerekli ve yeterli üç değişkenin bilinmesi 
gerekir. Bu değişkenler; olayı meydana getiren insan sayısı, olayın oluştuğu 
zaman ile hesaplanması istenilen zaman arasındaki süreç ve olaydan etkilenen 
insan sayısıdır. İşlemlerin her aşamasında virgülden sonraki anlamlı rakam 
sayısı üç olarak belirlenmiştir. Bu değişkenler 3*3 lük bir matrisin alt iki 
satırını oluşturmuştur. Her brim vektörün bulunduğu sütuna, o brim vektörün 
temsil ettiği eksenle temsil edilen değişkenlerin belirlenen sayısı yazılır. 
Burada x, y, z eksenleri değişkenlerin ifade edildiği eksenler olarak kabul 
edilmiştir.
—x ekseninde olayı meydana getiren insan sayısı temsil edilmiştir. Brim 
vektörü i dir. Brim vektörlerin görevi değişkenlerin değişim aralıklarını 
temsil etmektir. Matrisin ikinci satırını konum vektörü oluşturur. Konum 
vektörü büyük kitleleri etkileyen veya çok uzun zamanlar boyunca etkisi 
devam eden olayları daha kolay ifade edebilmek için tasarlanmıştır. Konum 
vektöründe olayı meydana getiren her bir kişi bir brim vektörü ile temsil 
edildi. Matrise elemanlar yerleştirilirken konum ve olay ilk vektörlerinin 
brim vektörlerinin başına gelen sayısal değerler yerleştirilir. Olay ilk 
vektörü ve olay son vektörü ifadeleri sırasıyla olayın oluşturulan ilk 
vektörü ve olayın elde edilen son vektörü anlamlarını taşırlar. Olay ilk 
vektörü olayları daha net ve daha detaylı ifade edebilmek için 
tasarlanmıştır. –x ekseninde olay ilk vektöründe olayı meydana getiren her 
bir kişi bir brim vektörle temsil edildi.
Doyurucu bir matematiksel model birbiriyle çelişen iki durum arz eder: 
Matematiksel kesinliğe sahip gerçek dünya olayını temsil etmek için yeteri 
kadar ayrıntılı olmadır fakat matematiksel analiz yapmak için yeteri kadar 
basit olmalıdır. Eğer model gerçek dünya olayını temsil edecek kadar 
ayrıntılı ise bu taktirde matematiksel analiz yapmak için çok güç olabilir. 
Eğer model çok basit ise sonuçlar kullanılamayacak kadar kesindir. Böylece 
gerçek dünya olayı olarak gerçeklilik ile matematiksel olarak olabilirlilik 
arasında kaçınılmaz bir açıklık mevcuttur.
Gerçeklilik ile olabilirlik arasındaki bu açıklılığı uygun bir şekilde 
birleştiren modelin kurulması yöntemde çok önemli bir adımdır(*). Bu adımı 
gerçekleştirmek için konum ve olay ilk vektörleri tasarlanmıştır. Konum 
vektörü matematiksel analizi kolaylaştırmak için olay ilk vektörü ise gerçek 
dünya olayının gerçekliliğini sağlamak için tasarlanmıştır.
—y ekseninde j vektörü temsil edilir. Olayın meydana geldiği zaman ile 
hesaplamak istediğimiz zaman arasında kalan süreci temsil eder. Konum 
vektöründe her bir yıl yani 365 gün bir brim vektör olarak belirlenmiştir. 
Olay ilk vektöründe ise her bir gün bir brim vektör olarak temsil 
edilmiştir. Bu şekilde oluşturulan matrisin ikinci sütunudur.
Üçüncü sütunda –z ekseni yer alır. –z ekseninde –y ekseninde belirtilen 
zaman aralığında olaydan etkilenen insan sayısını belirtmektedir. Tarihi 
olaylar hesaplanırken, (olay meydana geldikten elli yıl sonra olan olay 
tarihi kabul edilmiştir.) eğer olayı yaşayan insanlar hala hayattaysa olayın 
–z ekseni oluşturulurken olayın olduğu tarihten hesapladığımız tarih 
arasındaki geçen zaman miktarında etkilenen insan sayısı esas alınmalıdır. 
Ancak olayı yaşayan insanlar hayatta değilse tarihsel olayın kendisi direk 
değil dolaylı yoldan hesaplanır. Yani tarihsel olayın kendisi değil o 
tarihsel olayın bilgisinin etkisi hesaplanabilir. Zaman olarak yine olayın 
meydana geldiği tarihten hesaplamak istediğimiz zaman arasındaki geçen süre 
alınır. Bu şekilde hesaplanan olaylar direk değil dolaylı yoldan hesaplanmış 
sayarız. Aslında hesaplanan olayın bilgisinin dünya için önemi, etkisi veya 
bıraktığı izdir. Ancak olayın dünya üzerindeki etkisi ile bilgisinin dünya 
üzerindeki etkisi aynı olay kaynaklı olduğu için dolaylı yoldan olayın 
kendisinin dünya üzerindeki etkisinin hesaplandığını kabul ederiz. –z ekseni 
için yazılan ifade o bilgiyi bilenlerin sayısından yola çıkarak bulduğumuz 
değerdir. Lineer psikolojide neyin etkisini araştırıyorsak o etkiye tabi 
olan insanların sayısı kullanılır. Yani bir olayın bilgisinin etkisini 
araştırıyorsak o olayı bilenlerin, olayın zararının etkisini hesaplıyorsak o 
olaydan zarar görenlerin sayısını, bir olayın sevindirme etkisini 
araştırıyorsak o olaydan sevinenlerin sayısı kullanılır. Yani bir olayın tüm 
etkilerini hesaplamak istiyorsak o olaydan her türlü etkilenmeler teker 
teker hesaplanıp toplanır. Konum vektöründe her 103 kişi bir brim vektörü 
olarak yazılır. Olay ilk vektöründe her bir kişi bir brim vektörü olarak 
yazılır. Lineer psikoloji mantığından yola çıkarak oluşturduğuz Mekara 
teriminin verilerinden yararlanarak bir olay hesaplayalım.
Bir insanın tek başına yaşadığı bir gün boyunca başına gelen olay ya da 
olayların tümünün toplamının dünya üzerindeki etkisine 1 MK denir demiştik. 
Şimdi bunu gerçekleyelim.
—x ekseni; yaşama olayını meydana getiren bir kişi vardır.
—y ekseni; hesaplanmak istenen yaşama olayı bir gün sürmüştür.
—z ekseni; olaydan etkilenen, yine olayı yaşayandır yani bir kişidir.
Burada haberdar olan insan sayısı önemli değildir. Çünkü bu olayda esas 
alınan insan hayatıdır. Ayrıca bu olay Mekara nın tanımında yer aldığı için 
bu olaya “Mekara Olayı” denilmiştir. Bu verilerle olay ilk vektörünü ve 
konum vektörünü oluşturalım.
Olay ilk vektörü “VOİ” şeklinde gösterilir. Olay ilk vektörü oluşturulurken 
–x eksenindeki her bir kişi bir brim vektörü olarak gösteriliyor ve brim 
vektörü i dir demiştik. –y ekseninde her bir gün bir brim vektörü olarak 
belirtilmiştir ve brim vektörü j dir. –z ekseninde olay ilk vektörü içinse 
her bir kişi bir brim vektörü olarak belirtilmiştir ve brim vektörü k dır. 
Bu değişkenler toplanarak vektörler oluşturulabilir. Yani VOİ = 1i + 1j + 1k 
dır.
Konum vektörü “K” ile gösterilir. Konum vektörü oluşturulurken –x 
eksenindeki her bir kişi yine 1i olarak gösterilir. –y ekseni için bir yıl 
1j olarak gösterilir. Bu olayda zaman bir gün olduğu için 1/365j olarak 
gösterilir. Ancak matrislere kesirli ifadeler yazılamayacağı için 1/365 in 
yaklaşık değeri olan 2,740*10-3j yazılır. –z ekseninde her 103 kişi 1k 
olarak yazılır. Ancak burada olaydan etkilenen kişi bir kişi olduğu için 
10-3k yazılır. Yazılacak değerler eğer birden küçükse değer 10-3 ün katı 
olarak yazılması bilimsel notasyana daha uygun bulunmuştur. Bu bilgiler 
ışığında K = 1i + 2,740*10-3j + 10-3k olarak yazılır. Değerler birden 
küçükse ilk önce10-3 ün katları olarak yazılır sonra 3 anlamlı rakama 
yuvarlama işlemi yapılır. Konum ve olay ilk vektörleri oluştuktan sonra 
matrisi oluşturabiliriz.

         i              j                          k
        1        2,740*10-3               10-3
        1             1                          1


Bu matris Mekara nın tanımından yola çıkılarak elde edilmiştir. Bundan 
dolayı bu matrise “Mekara Matrisi” denildi. Matrisin determinantı alınarak 
olay son vektörüne ulaşabiliriz. Determinant almanın değişik yolları vardır. 
Ancak aşağıdaki yöntem uygun görülmüştür.





i              j                          k            i                j
        1        2,740*10-3               10-3        1          2,740*10-3
        1             1                          1            1              
   1


İlk iki sütunu üçüncü sütunun yanına tekrar yazarız.            Yönündeki 
okların birleştirdiği ifadeleri çarpıp toplarız ve çıkan ifadeye (1) deriz. 
Sonra                yönünde olan okların birleştirdiği ifadeleri çarpıp 
toplarız ve çıkan ifadeyi (2)olarak adlandırırız. Daha sonra (1) ifadesinden 
(2) ifadesini çıkartırız. Çıkan ifade bizim son olay vektörümüzdür. Bu  
işlemler yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır. Bu i li 
terimler i li terimlerle, j li terimler j li terimlerle, k lı terimler k lı 
terimlerle işleme girerler. Sonuçta bulduğumuz değerler i, j, k ye bağlı 
vektör denklemidir. Determinant hesabı için çeşitli formüller mevcuttur. 
Ancak lineer psikolojide kullanılan matrislerin tamamı 3*3 lük matris 
olduğundan yukarda anlatılan yöntem hem daha kolay uygulanabilir hem de daha 
kolay anlaşılabilirliği yanı sıra herkes tarafından anlaşılabileceği için 
seçilmiştir. Yani anlatılan teknik sayesinde determinant alma formüllerini 
bilmese ya da hayatında hiç lineer cebir dersi almamış biri olsa bile dört 
işlemi (toplama, çıkarma, bölme, çarpma) kullanarak bu hesabı yapabilmesi 
göz önünde bulundurulmuştur.
(1)	= 5,479* 10-3i + 10-3j + 1k
(2)	= 10-3i + 2j + 2,740*10-3k
(1)	– (2) = 4,479* 10-3i – 1,999j + 997,260* 10-3k = VOS.
Son olay vektörünün şiddeti brim vektörlerin katsayılarının kareleri 
toplamının kareköküne eşittir. Son olay vektörünün şiddeti;

VOS    = 2,234 brimdir.

Gerek Mekara nın tanımına gerekse lineer psikoloji mantığına göre Mekara 
olayının etkisi 1MK olmalıdır. Bunu sağlayacak sabite Mekara sabiti denir. µ 
(mü) ile gösterilir. Boyutu [µ ] = Mekara dır. Değeri 1/2,234 = 0,448 dir. 
Biz Mekara olayının dünya üzerindeki etkisini bulduk. Model bize dünyaya 
göre olayı yaşayanlar üzerindeki olayın etkisinde verebilecek şekilde 
tasarlanmıştır. µ sabitinin anlamı şudur: Olayların büyüklüklerinin 0,448 i 
kadar insanlar üzerinde etki bırakabilir. Bu hem büyüklüğünün etkisi 
ifadesini açıklar hem de insanların etkilenmesi zor canlılar olduğunu bize 
söyler. Bu çalışmanın bize verdiği modelse aşağıdaki gibidir.

MK = µ *  VOS  *  ( dünya nüfusu  /  α  )

Eğer dünya üzerindeki etkiyi araştırıyorsak  α (alfayı) dünya nüfusuna 
eşit alırız. Eğer olayı yaşayanlar için dünyaya göre olayı yaşayanlar 
üzerindeki etkisini araştırıyorsak α  ifadesi yerine i sütunundaki olay 
yada konum vektörlerinden herhangi birinin değerini yazarız. Bu dünya nüfusu 
ne kadar çok, olayı yaşayanlar ne kadar azsa dünyaya göre olayın, olayı 
yaşayanlar için o kadar çok etkili olduğu anlamına gelir. Bunu Mekara 
olayına uyarlayacak olursak; dünya nüfusu ne kadar çoksa bir kişinin tek 
başına bir günlük yaşantısının, dünyaya göre bu olayı yaşayan insan için o 
kadar çok önemlidir anlamı çıkmaktadır.
Zaman geçtikçe olayların dünya için etkisi kendiliğinden büyür. Olayların 
büyümesi veya hesaplanabilmesi için hatırlanması şarttır. Çünkü 
hatırlanmayan olaylar hesaplanamaz ve olaylar hatırlayan insan kitlesi kadar 
önem taşır. Bir olaydan haberdar olan insan sayısı ne kadar çoksa olayın 
haberi o kadar büyük olur. Böylece basın ve medyanın gücüne reel bir bakış 
açısı kazandırılmış olur. Yani basın olayı daha çok gündemde tutarak daha 
çok insanın haberdar olmasını sağlayarak olayın haberini büyütebilir. 
Haberin etkisinin artması aslında olayın etkisini değiştirmez. Artan haberin 
etkisidir. Ancak olayın etkisini dolaylı yoldan artmış kabul edebiliriz. 
Olayın etkisinin yerini olayın haberinin etkisi almıştır. Örneğin 10/24 gün 
süreyle süren belli sayıda insanın meydana getirdiği ve 10/24 gün süre 
içinde belli sayıda insana etkidiği kabul edilen bir olayı ele alalım. 
Aslında olay 10 saat içinde bitmiştir. Ve dünya için etkisi sadece zamanla 
artabilir. Ancak olayın haberi olayın etkilediği insan sayısının çok üstünde 
insanlara ulaştırılır ve olay günlerce gündemde kalırsa olay ilk 
hesapladığımız ve olayın etkisinden çok daha fazla çıkabilir. Fakat olayın 
haberi çok daha büyük olduğu için olayın etkisini de artmış kabul ederiz. 
Çünkü haberin kaynağı olaydır. Yani olayın her hangi bir etkisi artıyorsa 
olay o etki yönünde artar demektir. Olaydan üzülenler varsa olayın üzücü 
etkisi de hesaplanabilir. Bu olaydan kaynaklanan bütün duygu ve düşünceler 
için geçerlidir. Yani olaydan kaynaklanan duygu ve düşüncelerin etkisi o 
duygu ve düşüncelerin etkisinde kalan insan sayısının bilinmesiyle 
bulunabilir. Olayı meydana getiren insan sayısı olay bittikten sonra 
sabitlenir. Daha sonra olay zaman ve etkilenen insan sayısına bağlı olarak 
artar. Bu artış o olayı herkes unutana kadar devam eder. Bu olaylar duygu ve 
düşünce kaynaklı olabilir. Yani eğer olayı meydana getiren insanlar bilinen 
ve belli duygular veya düşüncelerden dolayı olayı meydana getirmişlerse 
hesaplanan değerler o duygu ve düşüncelerin dünya üzerindeki etkisi, önemi 
veya dünyada bıraktığı iz olarak ifade edilir. Biz bu çalışmada olay duygu 
ve düşüncelerin kendisini değil belli değişkenler ve bazı kabuller dahilinde 
dünyadaki insanlar üzerindeki etkisini hesaplamaya çalıştık. Bu duygu veya 
düşünce kaynaklı olay etkilerine –evliler için- eşinizin size olan 
sevgisinin dünya üzerindeki etkisi düşünülebilir. Bu etki ne kadardır? Yada 
eşiniz için evliliğiniz ne kadar önemli? Bu tür duygu ve düşünce olayları 
birkaç olayın toplamı olan ana olaylar olarak düşünülebilir. Bu ana olayın 
parçaları sizin bu olayla ilgili önceliklerinizdir. Bir eşin diğerine olan 
sevgisini ele alalım. Bir veya birçok olayın toplamı olarak düşündüğümüz 
olayın olayı meydana getiren insan sayısı daima bir olarak alınır. Çünkü 
eşlerin birbirine olan sevgisini değil eşlerden birinin diğerine olan 
sevgisinin dünya üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Kendi öncelikleriniz 
olan olayları belirleyin. Örneğin eşinizin sizinle zaman geçirmesi sizin 
için sevginin bir gösterim şekliyse birlikte yaşamaya başladığınız ilk andan 
hesaplamak istediğiniz an arasında kalan zamanı hesaplayın. Bu hesabı 
düzenli yaşamı olan insanlar daha kolay yapabilirleri. Eğer gününüzün 8 
saatini işte 8 saatinizi uykuda geri kalan kısmını da yarısını eşinizle 
geçiriyorsanız bu birlikte yaşadığınız yılların yada zamanın dörtte biri 
kadarını eşinizle birlikte geçirdiniz anlamına gelir. Yani 30 yıldan beri 
birlikteyseniz eşinizle sadece beş yıl beraberdiniz anlamına gelir. Olaydan 
etkilenen insan sayısı ise bütün olaylarda –sadece bu örnek için- ikidir. 
Yani eşiniz ve siz. Bu şekilde önceliklerinizi ve takriben bu 
önceliklerinize harcadığınız zamanı belirleyin. Daha sonra yukarda anlatılan 
yöntemlerle bu olayları teker teker hesaplayın ve bunları toplayın. 
Bulduğunuz değer eşinizin size olan sevgisinin dünya için önemi. Eğer 
dünyaya göre bu sevginin sizin için önemini merak ediyorsanız bulduğunuz 
değeri dünya nüfusuyla çarpın. Bulduğunuz değer dünyaya göre sizin için 
önemidir. Bu sevginin sizin kalbinizdeki değeri şimdilik hesaplanamaz ancak 
aynı önceliklere sahip eşler için bu yöntem birbirleri arasında bir kıyas 
oluşturur. Buda duygulara ve düşüncelere reel bir bakış açısı yada reel bir 
sıralama oluşturabilir. Örneğin evlenme teklifi olayı. Eğer eşiniz ülkenizin 
en büyük derbi maçında binlerce kişinin önünde hatta milyonlarca maçı 
izleyen insanların önünde aylardır uğraştığı evlenme teklifinin dünya 
üzerindeki etkisi romantik bir yemeğe göre fazladır. Çünkü  yemeğe göre 
bütün parametreler daha fazladır. Ancak eşiniz için sevgisinin ya da 
teklifinin dünya üzerindeki etkisi değil sizin kalbinizdeki etkisi her zaman 
daha öncelikli ve önemlidir. Duygu ve düşünce etki hesaplarında bulduğumuz 
değerler dünya için değerleridir. Kişilerin öncelikleri şimdilik ölçülemez. 
Ancak öncelikleri aynı olduğu bilinen insanlar için olayların etki veya önem 
sıralaması yapılabilir.
Milletlerin yada devletlerin kaderini değiştirecek olaylar vardır. Bu 
olayların kaynağı gizli teşkilatlar olabilmektedir. Millet yada devletlerin 
kaderini değiştirecek büyüklükteki olaylar bu durumda farklı kaynaklardan 
yola çıkılarak hesaplanabilir. Çünkü bu olayın kaynağı, gizli servisler 
olduğu takdirde farklı kaynaklar olarak algılanabilir. Burada olayın kaynağı 
farklı alındığı için olay önemi gerçekte olduğundan farklı hesaplanır. Yani 
hesapladığımız olayların kaynağı, aslında olduğundan farklı ise olay yanlış 
hesaplanmış olur. Lineer psikoloji olayların sadece görünen ve bilinen 
etkilerini hesaplayabilir. Bu diğer değişkenler içinde geçerlidir. Yani bir 
olay hakkında değişkenler hakkında farklı tespitler varsa tespitlerin 
farklılığına bağlı olarak olaylar farklı önem ve etkide çıkar. Bu biraz 
göreceli sonuçlar doğurur. Bu lineer psikolojinin bir eksisi sayılabilir.
Bu çalışma insan kaynaklı ve insanı belli bir zaman zarfında etkileyen 
olayları hesapladığı için doğal afetler veya ekosistemde insan unsuru 
olmaksızın meydana gelen olaylar direk hesaplanamaz. Ancak olayın haberinin 
etkisi hesaplanabilir. Burada haber olayını meydana getiren insan sayısı 
olarak haberi hazırlayan insan sayısı alınır. Geçen zaman olarak haberin 
hazırlanma ve yayınlanma süreci alınır. Olaydan etkilenen insan sayısı 
olarak da olayı haberini bilen insan sayısı alınır. Burada haber yapan 
kuruluşların izlenme oranlarından ve yayın yaptığı yerlerin nüfusundan yola 
çıkılarak haber olayından etkilenen insan sayısı belirlenebilir. Verileri bu 
şekilde belirlemek hem zordur hem de göreceli veriler elde etmek 
muhtemeldir. Bu lineer psikolojinin bir eksiği sayılabilir.
İnsan kaynaklı olup yine insanları etkileyen ve belli bir zaman süreci 
içeren bütün olaylar hesaplanabilir. Bu modelin başarıyla çalışabileceği 
alanlardan birisi mahkemelik olaylardır. Bu olaylar genellikle insanların 
meydana getirdiği olaylardır. Olayın kaynağı olan taraf davalı taraf da ki 
insan sayısı olarak alınabilir. Geçen zaman zarfı olayın başladığı andan 
olayın bittiği an arasında geçen zaman zarfıdır. Eğer davalı taraf kaçaksa 
kaçak olduğu zaman miktarı da bu zaman zarfına eklenir. Yani davalı taraf 
mahkemeden kaçtıkça olay büyür. Eğer suçlu bulunursa suçu da artmış olur. 
Olayın başladığı zamana davalı tarafın olaya teşebbüs ettiği tespit edilen 
ilk andan başlanmalıdır. Olaydan etkilenen insan sayısı ise davacı taraf 
olarak düşünülmelidir. Davalı taraf da ki insan sayısı ne kadar çoksa olayın 
etkisinin buna oranla çok çıkması beklenir. Olay uzun zaman boyunca 
tasarlanmışsa olayın etkisinin artması etkilenir. Olay ne kadar çok insan 
gerçekleştirmişse olayın etkisi o kadar çok artması beklenir. Bu beklentiler 
matrisin elemanlarının değerleri arttığı için vardır. Verilecek cezalar 
suçlarla eşit büyüklükte verilebilir. Suçluların suçları teker teker 
hesaplanır. Burada belirleyici eksen zamandır. Suça olayın ilk başından 
bulaşan insanla belli bir zaman sonra ortak olan insanın suçu aynı 
hesaplanmaz. Suçlar hesaplanırken zaman faktörü her suçlu için ayrı ayrı 
tespit edilir. Aynı zamanda bu zamana göre etkilenen insan sayısı da buna 
göre belirlenir. Ancak olayı meydana getiren insan sayısı bütün suçluların 
sayısına eşit alınır. Suçluların suçunun büyüklüğü bu şekilde hesaplandıktan 
sonra cezalar her suçlu için kendi suçuna eşit olarak verilir. Ceza olayını 
meydana getiren insan sayısı birdir. Çünkü ceza her suçlu için teker teker 
hesaplanmıştır. Cezadan etkilenen insan sayıda yine suçlunun kendisidir yani 
birdir. Burada sadece ceza miktarı olan gün sayısı bilinmeyendir. Bu şekilde 
bu bilinmeyen hesaplanarak suçlunun cezası suçuna eşit miktarda gün olarak 
belirlenir. Bu hesaplar olayın dünya üzerindeki etkisi olarak 
hesaplanmıştır. Yani α değeri hesaplanan zamandaki dünya nüfusuna eşit 
alınır. Bu çalışma daha adil bir dünya kurulmasına yardımcı olabilir.
Sonuç olarak lineer psikoloji insanı etkileyen, belli bir zaman süreci 
içeren ve insan kaynaklı olan olaylara reel bir bakış açısı kazandırmaya 
çalışmıştır. Bu kazandırmaya çalıştırdığı bakış açısı hem olaylara sayısal 
değerler verebilmesi hem de bu değerlerin arasında kıyas edilebilmesinden 
kaynaklanmaktadır. Hesaplamaya çalıştığımız duygu, düşünce ve olayların 
kendisi değil etkisi, önemi veya bıraktığı iz olarak ifade edebiliriz. 
Lineer psikolojinin insanlığa faydalı olması dileğiyle…
MEHMET KARA

*: C. Henry Edward ve David E. Penney Georgia Üniversitesi; Bilgisayar 
destekli matematiksel modellemeli diferansiyel denklemler ve sınır değer 
problemleri.

_________________________________________________________________
Sohbet ve eglence, web kamera ve sesli sohbet Messenger'de. 
http://messenger.msn.com/?mkt=tr&DI=3490&XAPID=2584





MD-sorular mesaj listesiyle ilgili daha fazla bilgi