RE: [MD-sorular] Basınımızın E8 gelişmesine bakışı

[ali nesin]

Bu konuda Radikal muhabirine yolladigim aciklama:

 

"Grup" kavraminin, simetri kavraminin matematiksel ifadesi oldugunu
soylersek cok buyuk bir yalan soylemis olmayiz. Ornegin bir cubugun iki
simetrisi vardir: Hicbir sey yapmamak ya da ters cevirmek. Bir baska ornek:
Bir karenin sekiz simetrisi vardir ve bunlar bir grup olusturur: Kareyi 0,
90, 180 ya da 270 derece dondurebilirsiniz (toplam 4 tane) ve ayrica dort
eksene gore simetrisini alabilirsiniz. Kupun simetri sayisini bulmayi okura
birakiyorum!

 

Lie gruplarini, uzayin geometrik bir nesnesinin yerini degistirmeyen
donusumler (yani nesnenin simetrileri) kumesi olarak betimleyebiliriz.
Ornegin duzlemde bir cember alirsak ve duzlemi cemberin merkezi etrafinda
dondurursek, cemberin noktalari degisse de, cemberin kendisinin yeri
degismez. Ayni seyi uc boyutlu uzayda kure icin yapabiliriz. Bu tur
donusumler bir Lie grubu olustururlar.

 

Edebi bir dille ifade edecek olursak, Lie gruplari evrenin yapi taslaridir
ve dogadaki simetriyi anlayabilmemiz icin yaratilan soyut matematiksel
nesnelerdir. Tahmin edilecegi uzere fizigin vazgecilmez matematiksel
nesnelerindendir.

 

Lie gruplari 19'uncu yuzyilda tanimlanmislar ve 20'nci yuzyilda
siniflandirilmislardir: Klasik olarak nitelendirilen An, Bn, Cn ve Dn
siniflari ve istisnai olarak nitelenen G2, F4, E6, E7 ve E8 Lie gruplari.

 

Nasil birini tanimak o kisiyi tamamen anlamak anlamina gelmezse, Lie
gruplarini siniflandirmak da Lie gruplarini tamamen anlamak anlamina gelmez.
Klasik Lie gruplari hakkinda hemen hemen her sey uzun zamandan beri
biliniyordu. Ancak istisnai Lie gruplari hakkinda bilinmeyen bircok soru
vardi. Bu gruplarin en gizemlisi ve en zoru da en buyuk istisnai Lie grubu
olan ve digerlerini iceren E8'dir. 

 

E8, 57 boyutlu bir nesnenin simetrileridir. Kendisi 248 boyutludur ve
1887'de tanimlanmistir/bulunmustur. Muhtemelen pratikte hicbir ise yaramayan
bir nesne olarak bulunan E8 grubu son yillarda kuramsal fizikte cok onemli
bir konuma yukselmistir.

 

E8 grubunun temsilleri, yani E8'in hangi matris gruplarinin icinde
gorulebilecegi bilinmiyordu. Simdi biliniyor. Bunun icin 18 matematikci, cok
guclu bilgisayarlarla 4 yil boyunca cok yogun bicimde calismis. Her yaz bir
araya gelmisler ve arada bir de kucuk gruplar halinde toplanmislar. Yani tam
bir takim calismasi. Bu kadar cok matematikcinin bu kadar uzun sure ortak
calismasi matematikte pek enderdir.

 

Bulusun simdilik kavramsal bir degeri yok. Ancak kuramsal fizikte bircok
onemli uygulamasinin olacagi saniliyor. Ornegin doganin tum temel guclerinin
ortak bir kuramini olusturmayi amaclayan "birlestirilmis alan kurami"nda...
Bunun da teknik ve hatta felsefi ve kozmolojik sonuclari olabilir. Zaman
gosterecek.

 

Ali Nesin

 

 

  _____  

From: md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org
[mailto:md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org] On Behalf Of Ali ilik
Sent: Thursday, March 22, 2007 1:55 AM
To: md-sorular
Subject: [MD-sorular] Basınımızın E8 gelişmesine bakışı

 

Çoğu sitede, http://www.ntvmsnbc.com/news/403090.asp linkindeki haberin,

tıpkısının aynısının denkinin eşi (!) var.

 

http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=216085
<http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=216085&tarih=20/03/2007>
&tarih=20/03/2007

 

linki ise özgün bir sunuş...

 

Yabancı sitelerde de özgün sunuşlar mevcut.

İngilizce haber sitelerine baktım da biraz bu gelişmeyle ilgili, benzer
haber yok gibi neredeyse.

 

Çok zor değil...

http://www.ntvmsnbc.com/news/403090.asp linkini okuyan en acemi muhabir
bile,

olayın matematiksel tarafını kurcalamayarak (biliyorsa kurcalar elbet)
konuyu kendi habercilik anlayışına göre verebilir.

 

Ama ne gerek var... Biri bir tercüme yapmış ve tüm siteler, gazeteler aynı
tercümeyi kopyalayıp kopyalayıp sunuyorlar.

 

O zaman nerede gazetecilik, nerede medya, nerede bilimi sunmak....

 

Zaten ayda yılda bir matematikle ilgili haber yer alıyor medyada.

 

Hatta, matematikle ilgili teknik bir yazı on yılda bir falan çıkıyor. 

 

Wiles'in kanıtı, Yıldırım'ın çalışmaları...

 

Belki birkaç tane daha... (Türk basınını kastediyorum)

 

Hazır matematikle ilgili bir gelişme olmuşken, 

"Ya hadi oturup özgün birşeyler yapalım bu haberle ilgili."

 demek yerine kopyalamak...

 

Bu mudur?

 

Ali

-------------- sonraki bölüm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: http://lists.math.bilgi.edu.tr/pipermail/md-sorular/attachments/20070322/7b89a88a/attachment.htm