[MD-sorular] Sicaklik sorusu iyi tanimli degil: Hangi birimin 2 kati?

[Ali ilik]

'Soguk sicak referans noktasi...'

Bir kac deneme yapalim:

0 kelvin'den dusuk sicakliktaki nesneler soguktur, desek 0 Kelvin'den dusuk
sicaklikta madde yok...
0 santigrad dereceden dusuk sicakliklar soguktur desek 0 santigrad derece
soguk olmaz o zaman.

Aslinda en iyisi bir nesneden bahsederken sadece 'sicak' ya da 'soguk'
demek. Yani bir nesneye -10 C ise soguk, 20 C ise sicak dememek. Ya da
aslinda kafalari karistiran bu da degil. Asagida aciklamaya calistim.

1- Sicaklik fiziksel bir buyukluk oldugundan, yani birimi oldugundan hangi
birimin iki kati oldugu belirtilmelidir. "Hava bugun 0 C ve yarin 2 kat
soguk olacak..." Iyi de hangi birime gore? C'ye gore ise 2.0=0 C olur. Ama
K'ye gore ise 273.2=576 K olur. (Bu satiri yazarken disimdan, sesli
olarak 'Iki yuz yetmis uc carpi iki' deyince yanimdaki arkadas 'Taksitle mi
odicen?' dedi. Bir kopus pir kopus... Ne taksidi diyorum, sicaklik taksitle
olur mu:P ) Yani, ornegin, 'Hava santigrad derece olcegine gore yarin
bugunden iki kat daha sicak olacak.' ifadesi iyi tanimlidir. Dolayisiyla
onceki mesajimda da -136 bucuk derken hata yaptim. Iyi tanimli olmayan bir
soruya yanit verdim. PV=nRT ideal gaz denkleminde basinc (atm.) ve hacim
(lit.) sabit iken mol sayisi yariya inerse sicaklik KELVIN CINSINDEN ikiye
cikar, gercekligi bize 'Sozkonusu sorumuz illa da Kelvin'le cozulecek ve
yanit da -136 bucuk santigrad derece olacak.' deme luksunu vermemeli. Soru
iyi tanimli degil ki. Kelvin'e ne oluyor? Sicaklik olculerinin krali mi
yoksa o da sayilar 'krali' altin oran gibi?

2- Sorunun makul yanitinin -20'ler civarinda olmasi gerektigini soyluyor
sanirim bilincaltimiz bize. Bunun da aciklamasi su olmali: 'Turkiye'de
sicaklık ortalama 20 santigrad derece civarinda. Hmm. Sicaklik simdi 0 C ise
demek ki normalden 20 C daha soguk su an hava. E, yarin da 2 kat soguk
olacakmis. O zaman bir 20 C daha sogur. Yani - 20 C olur.' diyesi geliyor
insanin. Ama matematik yapiyoruz, yakantop oynamiyoruz.

3- *Soru* 'Santigrad derece cinsinden 2 kat soguk olacak' diye sorulursa *
yanit* 2.0=0 santigrad derece. Ilginc geliyor. Hani hava daha soguk
olacakti? Iste Turkce'nin azizligi ve sifir sayisinin hikmeti. Daha
soguk...? Daha soguk, derken 0'dan daha az bir sicakligi bekliyor insan. Ama
su da var, burada 'Santigrad cinsinden iki kat daha soguk olacak.'
ifadesiyle 'Kelvin cinsinden hesaplayiniz, sonra da santigrada ceviriniz.'
manasi kastediliyorsa o zaman yanit 0 C = 273 K. 273/2 = 136,5 K = -136,5
C.

4- -136,5 derece de bayagi soguk. Insanin bu yanita inanasi gelmiyor. Bunun
da nedeni o kadar dusuk sicakliklari tecrube etmemis olmamiz sanirim. 'Yarin
hava bugunden 2 kat daha soguk olacak, o zaman yarin sicaklik ne olacak?'
sorusuna (-136,5 olacak) yanitini veren birine bizim Papazcesme mahallesinin
gencleri bir araba odun ikram ederler, isinsin diye...

Yani, soru Turkce ile (ya da ingilizce vb. ile) degil de matematik
sembolleriyle sorulursa her sey cok guzel oluyor.

Ali


30.08.2008 tarihinde onur batur <batur54 at gmail.com> yazmış:
>
>  Bu bir referans noktası belirtmek değil sadece tanım olmuş. Bunu kelvin
> diye söylemeye de gerek yok aslında kelvine göre soğuk ise celciusa görede
> soğuktur. Mesele nesnelerin hangisinin daha soğuk olduğu değil ki.
>
> Bir ölçümün katını hesaplamak istiyorsunuz ancak referans noktası izafi, bu
> durumda işlem yapılması mümkün olmayacaktır.
>
>
> 29 Ağustos 2008 Cuma 18:37 tarihinde Ali ilik <aliilik at gmail.com> yazdı:
>
>>  "Soğuk - sıcak referans noktası bilinmeden soruya cevap vermek mümkün
>>
>> olmayacaktır." Onur Batur.
>>
>> Kelvin olcegine gore hangi sicaklik degeri daha kucukse o sicakliktaki
>> nesne digerine gore daha soguktur.
>>
>> Ali
>>
>>
>
>
>
-------------- sonraki bölüm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: http://lists.math.bilgi.edu.tr/pipermail/md-sorular/attachments/20080901/6f76d801/attachment.htm