[MD-sorular] TAM OLMAMA Teoremi
tibet efendi
tibetefendi at yahoo.com
22 Mays 2009 Cum 18:11:11 EEST
Valla ben almanca vikipedia'nin yalancisiyim. Söyle yaziyor:
Die Namensgebung Ring bezieht sich nicht auf etwas anschaulich
Ringförmiges, sondern auf einen Zusammenschluss von Elementen zu einem
Ganzen. Diese Wortbedeutung ist in der deutschen Sprache ansonsten
weitgehend verloren gegangen. Einige ältere Vereinsbezeichnungen (wie
z. B. Deutscher Ring, Weißer Ring) oder Ausdrücke wie „Verbrecherring“ weisen noch auf diese Bedeutung hin. Das Konzept des Ringes geht auf Richard Dedekind zurück; die Bezeichnung Ring wurde allerdings von David Hilbert eingeführt.
Kabaca tercüme ediyorum:
Ring adi, görsel olarak halka sekline atfen degil, elemanlarin bir bütünü olusturacak sekilde birlesmelerine atfendir. Kelimenin bu (ikinci) anlami Almancada zamanla kaybolmustur. Bazi eski dernek adlari (örnegin Deutscher Ring, Weißer Ring) ya da „Verbrecherring“ (haydut cetesi) benzeri ifadeler, kelimenin bu anlamina isaret ederler.
Ring'in kavramsal tanimi Dedekind'e uzanir, "Ring" ifadesi ise ilk olarak Hilbert tarafindan kullanima sokulmustur.
Ben de internette tesadüfen bunu okudugum icin öyle iddia ettim, yoksa konu üzerinde daha derinlikli bir bilgim yok. Ne matematik tarihi uzmani ne de Almanca bilginiyim.
Wikipedia'da yazan her sey dogru olacak diye bir sey de yok. Ama bana cok mantikli geldi.
tibet
--- On Fri, 5/22/09, Ali Nesin <nesin at bilgi.edu.tr> wrote:
From: Ali Nesin <nesin at bilgi.edu.tr>
Subject: RE: [MD-sorular] TAM OLMAMA Teoremi
To: "'tibet efendi'" <tibetefendi at yahoo.com>, "'Matematik Dunyasi'" <md-sorular at matematikdunyasi.org>
Date: Friday, May 22, 2009, 8:52 AM
Yok sanirim “halka” tam Almanca’da
kullanilan anlamiyla “halka”. Gercekten halka yani.
“Cyclic” anlaminda.
Zeta, 1’in primitif bir kokuyse, Z[zeta]
halkalarina halka dendi ilk once.
Diye biliyorum ben…
A.
From:
md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org
[mailto:md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org] On Behalf Of tibet efendi
Sent: Friday, May 22, 2009 3:15 PM
To: Matematik Dunyasi
Subject: Re: [MD-sorular] TAM
OLMAMA Teoremi
Eksik zaten tam olmayan demektir.
Almancadaki unvollständig türkcedeki eksiktir.
Eksik kelimesini genel olarak sevmiyorsaniz
o baska bir sey.
Ama ceviride sorun yok. Unvollständigkeit icin "eksiklik" dogru
tercüme.
Ceviri hatasi deyince: Asil Ring'in halka diye cevrilmesi yanlis bence. Örgüt
(ya da cete) diye cevrilmesi gerek. Cünkü kelimenin eski Almancadaki
anlaminin türkcedeki halkayla ilgisi yok. Türkcede halka, örgüt anlaminda
kullanilan bir kelime degil.
Bu kanayan tercüme yarasina daha önceden de barmak banmistim. Yine
tekrarlamis oldum. Ama kalkip da simdi ben halka yerine örgüt dersem olmaz
tabi. Cünkü mühim olan anlasmak.
tibet
--- On Fri, 5/22/09, Baris PAKSOY <baris.paksoy at gmail.com>
wrote:
From: Baris PAKSOY <baris.paksoy at gmail.com>
Subject: Re: [MD-sorular] TAM OLMAMA Teoremi
To: md-sorular at matematikdunyasi.org
Date: Friday, May 22, 2009, 3:17 AM
---------- Forwarded message ----------
From: ozgur baskaya <baskaya_ozgur at yahoo.com>
To: md-sorular at matematikdunyasi.org
Date: Thu, 21 May 2009 09:04:18 +0000 (GMT)
Subject: [MD-sorular] TAM OLMAMA Teoremi
Degerli Grup Üyeleri,
önce bir ricam var: Ekleme mesajlar yaparken, lütfen her
kendi eklediğiniz yazının altına -üşenmeden- isminizi yeniden yazarsanız,
hangi fikrin kime ait olduğunu çok daha net okuyup anlayabileceğiz (biz
email yoluyla okuyanlar). Çünkü alt alta zincirler halinde bir yazıyı ancak
bu sayede kavrayabiliriz.
Ayrıca; ilk olarak "Unvollständigkeitssatz"
olarak almanca haliyle literatüre geçmiş ('Satz' teorem demek) ve
ingilizce makalelerde "incompleteness theorem" şeklinde yerini
almış olan bu teoreme biz zamanında "eksiklik teoremi" şeklinde
bir çeviri uygulayarak anlamsal içeriği "eksik bırakmışız"
kanımca. Çünkü aslında vurgu "tam" kavramının 'tam olarak' geçerli
olamayışı üzerine orjinal halinde. 'Tam'dan bir miktar 'eksiklik' olması ya
da 'tam'dan 'eksik' kalınması doğrudan ve/veya kestirmeden
"eksiklik" olarak çevirilmesini gerektirir miydi? içerik
'eksik kalmadı mı' ?
'Eksik', pazar bulmacalarındaki 'tam olmayan' sorusunun
yanıtı olarak yerini almış olabilir ancak bu teoremde "tam olmama"
olgusu "eksiklik" olarak birebir çevrilmemeliydi. "Eksik
kalma" ("eksik olma" değil), "eksiksiz
olmama" ya da daha doğru (bire bir) bir çeviriyle "Tam
olmama" olarak bir çeviri çok daha yerinde olurdu.
Nasıl ki "iyi değil" dendiğinde hemen
"kötü" anlaşılmamalıysa, matematik tarihinin en önemli
teoremlerinden birine de türkçeleştirmede daha çok özen gösterilmeliydi.
Bir de düşünün ki, öğretmen böyle bir başlık attığında,
öğrencilerden biri "öğretmenim eksiklik nerede" diye bir soru
soramaz mı? Çünkü vurgu tam ol(a)mama değil eksiklik üzerine; bence bu bir
'eksiklik' !
TAM OLMAMA Teoremi'ni değişik kaynaklardan araştırmak
gerekiyor bence, çünkü çok değişik alanlara uygulanabilir. Aritmetikten
kopup yapay zeka olgusuna kadar ulaşmış bir teorem. Temelindeki önerme
orjinal almanca haliyle şu:
"Jedes
hinreichend mächtige formale System ist entweder widersprüchlich oder
unvollständig."
"Hinreichend
mächtig" (açıklama geliyor) olan her formal sistem ya (içinde)
çelişkilidir ya da tam değildir (olamaz). Tırnak içindeki "hinreichend
mächtig" ile de "yeterince gelişmiş", "güçlü" gibi
bir sıfat söz konusu ki pratikteki genel anlamı, 'en azından' doğal sayılar
kümesindeki gibi sayılar içeren bir aritmetik sistem.
Burada
ifade edilmek istenen şey evrensel genellenebilir olmasına karşın
matematikte en belirgin olarak Hilbert'in haklı olmadığıdır (Bkz.
Hilbert)
Bu
konu o kadar kapsamlı ki, konuya hakim olduğunu iddia edenler kanımca ucundan
bir yerden yakalamışlardır (istisnalar hariç diyelim). O yüzden bir
yerlerden duyduğumuz ve bize pek mantıklı gelmeyen bir ifade muhtemelen
"eksik kalmıstır" çünkü teoremin kanıtı zaten tamamen
mantıksaldır. (Bu kanıtı anladığını/kavradığını iddia eden mantığımızın da
"tam" olup olamayacağı ayrı bir tartışma konusu olabilir.)
Bir başka dikkatimi çeken konu, bir aritemetik dizinin
limiti yani sınır değeri 1 ise, o dizi 1 -tam- sayısına eşit değildir tabii
ki ama limiti 1'e eşittir. Zaten tartışan üyeler de farklı şeyler
dememişler, sadece birbirlerine teğet geçmişler (gözlemleyebildiğim
kadarıyla).
Özgür
Baskaya, Hamburg
Teoremin ismi hakkinda ki dusuncelerinize tamamen
katiliyorum. Eger ki almancadan, orjinal metinden dikkat edilerek tam bir
ceviri yapilsaydi belki bizim literaturumuze tam olmama teoremi olarak gecer,
daha iyi ifade edebilirdi. Fakat su an bu teorem eksiklik teoremi olarak
biliniyor ve biz tam olmama teoremi dedigimiz vakit aslinda digerini
kastettigimizi ve neden eksiklik teoremi demedigimizi iyice aciklamamiz gerek
ki bu da pek pratik olmaz. Fakat yine de tercih edilebilir elbet, ustune basa
basa yalnis yapmaktansa.
--
Istanbul/Türkei
Cottbus/Deutschland
Tel : +905445555926
+491748046059
Baris Paksoy
-----Inline Attachment Follows-----
_______________________________________________
MD-sorular e-posta listesi
sorular at matematikdunyasi.org
http://lists.math.bilgi.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/md-sorular
-------------- sonraki blm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: http://lists.math.bilgi.edu.tr/pipermail/md-sorular/attachments/20090522/365dab82/attachment.htm
MD-sorular mesaj listesiyle ilgili
daha fazla bilgi