[MD-sorular] Yan: Yan: Kutaggu Bilig'de Geometri (*)

19 Şub 2010 Cum 09:29:02 EET

Merhaba,

Dil, matematik ve kültür arasındaki ilşkileri merak eden biri olarak bir kaç şey söylemek istiyorum bu konuda.

Opru topru sözlerini  “Türk geometrisi” diye betimlemek gerçekten çok aşırı ve komik.

Ama komik olmayan ve peşine düşülmesi gereken, gerçekten sezgilerimizin kanallarını açarak dilimizle düşüncemiz arasındaki tıkanıklıkları temizleyebilecek öz Türkçe geometri ve matematik terimleri yaratmanın gerekliliği.

Şu gün yüzeyden bakınca çok gerekli görünmese de gene de eksikliğini hissettiğimiz ve hesaplayamadığımız bilişsel maliyetlerine katlandığımız şeyler var.

“Matematik” sözcüğü eski yunancadan geliyor. Mesela eski/öz  Türkçe’de buna nasıl bir şey karşılık gelir. Aynı şey “geometri” için de geçerli.

Benim özellikle bir karşılık bulmaya çalıştığım diğer bir sözcük “teorem”. “kanıtlı” gibi birşey olabilir.

Belki vardır bunların karşılığı ben  bilmiyorum. Yalnız arapça/farsça ları değil öz Türkçelerinden bahsediyorum.  Çünkü o dillerdeki kelimlerin kökleri de bizim için sezgisellik taşımıyor. Çağrışım yüklü değil. Ama yaygınca benimsenmiş ve oturmuşlarından bahsetmiyorum tabi. Bu konuda çok aşırı gitmek fayda yerine zarar getirebilir.

Benim bahsettiğim, bildiğim kadarıyla Atatürkün bulduğu terimlerdeki sezgisellik.  Örneğin üçgen dikdörtgen açı vb…

“Evrensel” kabul edilen dillerdeki terimlerin oturmuşluğu veya başarısı ile ilgili bir küçümseme, bunlar Türkçe çok daha iyi ifade edilir türünden bir gereksiz bir böbürlenme olarak değil,  çocuklarımızın ve gençlerimizin bu kavramları sezgilerine hitab eden en uygun kelimlerle daha rahat ve ezberlemeden öğrenmeleri için gündemde tutulması gereken bir mesele olarak görüyorum.

Esenlikler.

From: md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org [mailto:md-sorular-bounces at matematikdunyasi.org] On Behalf Of tibet efendi
Sent: Thursday, February 18, 2010 6:44 PM
To: Matematik Dunyasi
Subject: [MD-sorular] Yan: Yan: Kutaggu Bilig'de Geometri (*)

Kimmis bu Cengiz Ulucay diye baktim da karsima su link cikti:
http://www.turkocagi.org.tr/modules.php?name=Izbirakanlar&file=print&pid=59

Opru topruyla Türklerin matematigini övmek isteyen bir kafa nasil bilim adami olabilir aklim almamisti cünkü. 

Linke tiklayinca olay aydinlandi.

Öz be öz Türk matematigi yapiyormus adam. 

Bu arada linkini verdigim yazinin bir yerinde Cengiz Ulucay denen saygideger hocanin söyle bir konusmasi geciyor bir generalle:

“Pasam ne diyorsunuz? Bize fasist diyenler size de fasist diyorlar, fasist ordu diyorlar. Siz fasist misiniz? Siz ne kadar fasistseniz, biz de o kadar fasistiz.”

Buna yorum yapmak istemiyorum. Bence kendisi gayet güzel aciklamis.

Neyse.. kimseye saygisizlik etmek istemem. Umarim bu yazdiklarim, fasistler haric kimseyi üzmemistir. :)

Ortami da siyasilestirmek istemem ama.. 
Opru topru muhabbeti o kadar aptalcaydi ki bir seyler söylemek istedim.

tibet

--- 18/02/10 Per tarihinde tibet efendi <tibetefendi at yahoo.com> şöyle yazıyor:

Kimden: tibet efendi <tibetefendi at yahoo.com>
Konu: [MD-sorular] Yan: Kutaggu Bilig'de Geometri (*)
Kime: "Matematik Dunyasi" <md-sorular at matematikdunyasi.org>
Tarihi: 18 Şubat 2010 Perşembe, 17:24

Opru topru yerler yarattin demenin nesi geometri allah askina..
birin sahidi ikiyi yarattin'in matematikle ne ilgisi var..
Kutadgu Bilig öyle cok eski bir sey degil ki bir de.

Türkün gücü matematikte de tartisilmaz ona bir sey demiyorum :)
Ama türkler milattan sonra 1000 yilinda yazilmis eserdeki opru topru'yla "bakin iste geometri" diye övünürlerse yunanlilar ne yapsin?

Kutadgu Bilig'den 700 yil önce kürenin hacmini hesaplamis adamlar.

Türk tarihiyle övünmek icin cok talihsiz bir secim.. Biz bence en iyisi yine "at üstünde 360 derece dönüp dört bir yana ok atabilmemizle övünelim" :)

Opru topru cok zorlamayalim derim.

--- 18/02/10 Per tarihinde MEHMET ERŞEN ÜLKÜDAŞ <meulkudas at hotmail.com> şöyle yazıyor:

Kimden: MEHMET ERŞEN ÜLKÜDAŞ <meulkudas at hotmail.com>
Konu: [MD-sorular] Kutaggu Bilig'de Geometri
Kime: md-sorular at matematikdunyasi.org
Tarihi: 18 Şubat 2010 Perşembe, 16:44

Kutaggu Bilig'de
Peano Aksiyomları ile ilgili
şu dizelerin varlığını
/Çok derin feyz aldığım, 
ODTÜ ve Ankara Üniversitesinde,
derslerini, seminerlerini izlediğim, 
Sayın Cengiz Uluçay Hoca
bildirmiştir.
Profesör
Dr. Cengiz Uluçay Hoca'mın hatırasını 
bu vesile ile bir kez daha hürmet ve 
Rahmetle anarım.
|
"türetgen barınga türetmiş tanık
  türemiş iki bir tanıku anuk"
Bu günki dil ile,
Yaratıcı varlığına tanık olarak
 'bir'in şahidi 'iki'yi yarattı.
|
Kutaggu Bilig'de Geometri de var :
"opru topru yirler yarattın"
opru = concave  / içbükey
topru   convex     dışbükey
Yeryüzünün convex ve concave geometrisini
ne kadar veciz, özlü
Türkçe matematik terimlerle anlatıyor.
PS:
'yirler' bugünki söylenişi ile 'yerler'

-

________________________________

Windows 7: Size en uygun bilgisayarı bulun. Daha fazla bilgi edinin. <http://windows.microsoft.com/shop>  

-----Satır İçi Eki Var-----

_______________________________________________
MD-sorular e-posta listesi
sorular at matematikdunyasi.org
http://lists.math.bilgi.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/md-sorular

________________________________

Yahoo! Türkiye açıldı!
Haber, Ekonomi, Videolar, Oyunlar hepsi Yahoo! Türkiye'de!
www.yahoo.com.tr <http://tr.yahoo.com/> 

-----Satır İçi Eki Var-----

_______________________________________________
MD-sorular e-posta listesi
sorular at matematikdunyasi.org
http://lists.math.bilgi.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/md-sorular

________________________________

Yahoo! Türkiye açıldı!
Haber, Ekonomi, Videolar, Oyunlar hepsi Yahoo! Türkiye'de!
www.yahoo.com.tr <http://tr.yahoo.com/>  

__________ Information from ESET NOD32 Antivirus, version of virus signature database 4878 (20100218) __________

The message was checked by ESET NOD32 Antivirus.

http://www.eset.com

Bu elektronik posta ve onunla iletilen bütün dosyalar gizlidir ve sadece göndericisi tarafindan almasi amaçlanan yetkili gerçek ya da tüzel kisinin kullanimi içindir. Eger söz konusu yetkili alici degilseniz bu elektronik postanin içerigini açiklamaniz, kopyalamaniz, yönlendirmeniz ve kullanmaniz kesinlikle yasaktir ve bu elektronik postayi derhal silmeniz gerekmektedir. SAMPAŞ bu mesajin içerdigi bilgilerin dogrulugu veya eksiksiz oldugu konusunda herhangi bir garanti vermemektedir. Bu nedenle bu bilgilerin ne sekilde olursa olsun içeriginden, iletilmesinden, alinmasindan ve saklanmasindan sorumlu degildir. Bu mesajdaki görüsler yalnizca gönderen kisiye ait olup, her zaman SAMPAŞın görüslerini yansitmayabilir. Bu e-posta bilinen bütün bilgisayar virüslerine karsi taranmistir.

This e-mail and any files transmitted with it are confidential and intended solely for the use of the individual or entity to whom they are addressed. If you are not the intended recipient you are hereby notified that any dissemination, forwarding, copying or use of any of the information is strictly prohibited, and the e-mail should immediately be deleted. SAMPAS makes no warranty as to the accuracy or completeness of any information contained in this message and hereby excludes any liability of any kind for the information contained therein or for the information transmission, reception, storage or use of such in any way whatsoever.The opinions expressed in this message may belong to sender alone and may not necessarily reflect the opinions of SAMPAS. This e-mail has been scanned for all known computer viruses.
-------------- sonraki bölüm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: <http://lists.math.bilgi.edu.tr/pipermail/md-sorular/attachments/20100219/55204e05/attachment.htm>